top of page

Η Επιστροφή του Αληθινού Εαυτού

"Με τόση θάλασσα μέσα μου πώς να πιάσω στεριά;" Κ.Π.

Πρόλογος: Το Θέατρο ως Ιθάκη

Γεννήθηκα με την πεποίθηση ότι όλες οι Τέχνες (ή όλα στη ζωή!) ξεκινάνε από το θέατρο. Στην πορεία καλλιέργησα την πεποίθηση αυτή με τις σπουδές μου στη Θεατρολογία, αλλά κυρίως μέσα από την «αγωνία» μου να ανακαλύψω, να γνωρίσω και να... «στριμώξω» το «τέρας» (της Τέχνης). Στο πυρήνα της Τέχνης πάντα πίστευα ότι βρίσκεται αυτή η «Μίμησις Πράξεως Σπουδαίας και Τελείας..», δηλαδή η θεατρική πράξη.

Ως δασκάλα-καθοδηγήτρια είχα πολλές φορές εφαρμόσει σε ομάδες τραγουδιστών τεχνικές υποκριτικής (που είχα για πολλά χρόνια δοκιμάσει ως περφόρμερ-τραγουδίστρια) δουλεύοντας το συναίσθημά τους σαν να ήταν ηθοποιοί, και παρατηρούσα πώς η μουσική άλλαζε και έπαιρνε από μόνη της χρώματα και αναδείκνυε τη φύση της χωρίς η καθοδήγησή μου να γίνεται με όρους καθαρά μουσικούς.

Πάροδος: Το Σπέρμα της Δημιουργίας

Είναι κάποιες στιγμές «αποκάλυψης» στη ζωή που έχεις τα «αφτιά» να ακούς και να αντιλαμβάνεσαι με διαφορετικό τρόπο. Αυτό μου συνέβη στις 20 Φεβρουαρίου 2015 στη συναυλία του εορτασμού των 80στων γενεθλίων του μεγάλου συνθέτη μας και Δασκάλου, Θεόδωρου Αντωνίου. Ακούγοντας τα έργα του “Just drumming” κοντσέρτο για ταμπούρο και “Celebration” για ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του Μιχάλη Οικονόμου είπα μέσα μου: «Αυτά τα έργα έχουν «θερμοκρασίες και ποιότητες» τέτοιες που θα μπορούσαν να ερμηνεύονται από ηθοποιούς που ξέρουν να παίζουν όργανα».

Κι εκείνη ακριβώς τη στιγμή μου γεννήθηκε η επιθυμία να πειραματιστώ με μουσικούς χρησιμοποιώντας αυτές τις τεχνικές υποκριτικής. Κι έτσι έλαβα το «σπέρμα» της ιδέας που αργότερα πήρε τη μορφή του «Katia Paschou Project».

Επεισόδιο: Το Katia Paschou Project «ακούει» Την Επιστροφή του Οδυσσέα

Ο Μιχάλης Οικονόμου συνέθεσε την «Επιστροφή του Οδυσσέα» το 2006 για τη Χορωδία του Εθνικού Μετσόβειο Πολυτεχνείου, με έμπνευση από το στίχο «Επ’ ακτής κλαίε καθήμενος...» Ε’ 82 της Οδύσσειας του Ομήρου και αφιέρωση στην γιαγιά του Μαρίκα που του είχε ευχηθεί να είναι «μακρύς ο δρόμος του».

Δέκα χρόνια μετά στις 29 Ιουνίου 2016 το έργο ξαναζωντανεύει στο Μουσείο Μπενάκη με την Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων, τη Χορωδία του ΕΜΠ και φυσικά υπό τη διεύθυνση του συνθέτη.

Η συναυλία ξεκινά. Δίπλα μου κάθεται ο Οδυσσέας, καλός φίλος. Όχι τυχαία: τον ήθελα δίπλα μου κατά την ακρόαση αυτού του έργου. Ο Οδυσσέας είναι ένας πολυτάλαντος, πολύ σπουδαίος μουσικός που μπορεί να «αφουγκράζεται» τους κραδασμούς της μουσικής. Όταν τελείωσε γύρισε και μου είπε: αυτό δεν είναι απλώς «ωραίο». Έχει «κάτι».

Μετά τη συναυλία αποχαιρετίσαμε τον Οδυσσέα, και με τη Μαρία, θεατρολόγο-τραγουδίστρια και τη Νεφέλη, θεατρολόγο-σκηνοθέτη, δύο δυναμικά μέλη του KPP, πήγαμε να πιούμε ένα ποτό...

Ίσως μας ήταν δύσκολο να αρχίσουμε να μιλάμε, όντας ακόμα κάτω από την επίδραση αυτού του έργου...

Νεφέλη: το θέαμα ήταν πολύ συγκινητικό...

Μαρία: ήταν τόσο έντονα ανησυχητικό σαν εμπειρία και σε ξάφνιαζε συνέχεια. Από το πώς ξεκίνησε με το ηχογραφημένο υλικό με έβαζε σε ένα κλίμα αναστάτωσης και αίσθησης κινδύνου από όλες τις μεριές.

Νεφέλη: Πολύ εύστοχα έκανε τη χρήση του ηχογραφημένου υλικού, αλλά το χαρακτηριστικό που με εντυπωσίασε είναι ότι όλη η σύνθεση ήταν ένα soundscape!

Μαρία: Ακριβώς, η τεχνική του να ορίζεις το χώρο από ηχητικές πληροφορίες...

Νεφέλη: ...μια ανάλυση του περιβάλλοντος σε σχέση με τον ήχο, αυτό που λέμε sound ecology. Ένιωθα ότι μιλάμε για ένα κινηματογραφικό ακουστικό θέαμα, και ότι ζήσαμε την κινηματογραφική εμπειρία μόνο από τον ήχο.

Κάτια: Για μένα όλο αυτό το «άκουσμα» έχει τις ρίζες του σε αρχέγονες μορφές μουσικής άρρηκτα συνδεδεμένες με τη θεατρική πράξη. Γι αυτό είχε τη δύναμη να με απορροφήσει, να με τραβήξει τόσο βαθιά μέσα του. Ήμουν πλήρως συνδεδεμένη με το μουσικό, «ηχητικό» αυτό «δρώμενο».

Νεφέλη: Ναι, βέβαια το να δημιουργούνται εικόνες μέσα από τον ήχο συνήθως το βλέπουμε σε θεατρικά έργα ως μέρος της δράσης συμπληρωματικό. Το γεγονός ότι από μόνο του αποτέλεσε μια «ιστορία» το καθιστά πολύ ενδιαφέρον. Καλλιτεχνικά είναι εξαιρετικό ότι κατάφερε να μας μεταφέρει στο κλίμα μόνο μέσα από τον ήχο.

Μαρία: Αλλά με αυτόν το τρόπο είχε την δυνατότητα να δώσει τη δική του ανάγνωση στο μύθο.

Κάτια: Όταν ήμουν μικρή ο Οδυσσέας ήταν αυτός που ξεχώρισα από όλους τους μυθικούς ήρωες και που πάντα θαύμαζα. Δεν ήταν ωραίος, σύμφωνα με το μύθο, ήταν όμως «πολυμήχανος», και αυτή η ευφυΐα του ήταν που με μάγευε. Η μουσική αυτή μού ανέδειξε ότι αυτός ο ήρωας με γοήτευε πάντα τόσο πολύ, επειδή είναι βαθιά ανθρώπινος με το ανήσυχο πνεύμα του να τον θέτει σε ένα συνεχή εξωτερικό και εσωτερικό αγώνα...

Νεφέλη: Όντως, η ιστορία αποτυπώνει μια θλίψη και μια αγωνία. Δεν ένιωσα τη δομή της με αίσιο τέλος, ένιωσα μόνο το κρεσέντο, την αγωνία του ήρωα.

Κάτια: Ναι, πιο πολύ σα μουσικό ψυχογράφημα! μια αέναη μάχη με τον εαυτό του...

Μαρία: Μήπως τελικά δεν ήταν πολύ χαρούμενη η επιστροφή του Οδυσσέα; Κανέναν δε εξυπηρετούσε η επιστροφή του. Μόνο την Πηνελόπη.

Κάτια: ...τι σύμβολο «Η Γυναίκα που Περιμένει»...θέλει δύναμη να περιμένεις...

Μαρία: ίσως είχε μάθει να ζει περιμένοντας. Ούτε και γι αυτόν ήταν εύκολο να επιστρέψει. Άλλωστε η συνεχής κίνηση ήταν η πραγματικότητά του για 20 χρόνια...

Κάτια: ...στη Καλυψώ έμεινε επτά χρόνια!

Μάρια: ...στο πλαίσιο της περιπέτειας ήταν κι η Καλυψώ, Κάτια!

Κάτια: Περιπέτεια η Καλυψώ; αν ήμουν η Καλυψώ τώρα θα ήμουν έξαλλη μαζί σου! Επτά χρόνια τον φρόντιζε η θεά, κι αυτός ήθελε να επιστρέψει στην Πηνελόπη!

Νεφέλη: Κάτια, συγκεντρώσου, και μην ταυτίζεσαι με το ρόλο!

Μαρία: Είναι η επίτευξη του στόχου που όταν έρχεται σε θέτει σε ακινησία όταν την πετύχεις. Ένας στόχος που ποτέ δε θέλησε, αφού ποτέ δε θέλησε να πάει στην Τροία. Ήθελε να ζήσει με τη γυναίκα του και το παιδί του σαν ένας απλός άνθρωπος, αλλά το ταξίδι τον άλλαξε και τον μεταμόρφωσε σε ήρωα...

Κάτια: μήπως τελικά επιστρέφοντας ο Οδυσσέας έπρεπε να αντιμετωπίσει την Αλήθεια του; Πότε ήταν πραγματικά ο εαυτός του; Όταν παντρεύτηκε και έκανε οικογένεια, όταν έφυγε για την Τροία ενώ δεν ήθελε ή όταν αναγκάστηκε να περιπλανηθεί από χώρα σε χώρα μέχρι να φτάσει στο σπίτι του; Αλήθεια, έφτασε ποτέ στο «σπίτι» του;

Έξοδος: Οι «φωνές» του Οδυσσέα

Σε αυτό το «μουσικό δράμα» (αν μπορούσα να αποδώσω τίτλο ενός είδους στο πρότυπο του αρχαίου δράματος), τη δραματική καντάτα, για την ακρίβεια, ο μαέστρος-συνθέτης ουσιαστικά λειτουργεί ως σκηνοθέτης-δραματουργός φέρνοντας στην επιφάνεια αρχέγονες συνθέσεις που αφυπνίζουν στο θεατή καθαρό συναίσθημα δημιουργώντας του έτσι μια «συναισθηματική εμπειρία». Αυτό που θα λέγαμε «μέθεξη», και εν τέλει «κάθαρση».

Σε αυτό συνεισέφερε σε πολύ μεγάλο βαθμό η ερμηνεία του Τάσου - Οδυσσέα (Αποστόλου, μπάσος με θεατρική παιδεία και χιλιόμετρα ως ηθοποιός αρχαίου δράματος). Τον ρώτησα αν το έργο γράφτηκε για εκείνον, κι όταν μου είπε πως όχι, επιβεβαίωσα αυτό που πίστευα, ότι τελικά χρειάζεται ένας καλλιτέχνης να προέρχεται από θεατρικό περιβάλλον ώστε να μπορεί να ζωντανέψει το ρόλο και να μεταμορφωθεί σε αυτόν μέσα από μια τέτοια γραφή.

Ακόμα και η χορωδία του έργου χρησιμοποιείται εν είδει χορού αρχαίου δράματος. Σε στιγμές θα μπορούσαν να είναι οι Ερινύες από την Ορέστεια, ίσως και οι εσωτερικοί Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες που αν δεν τους έχεις μέσα σου δε θα τους συναντήσεις...

Δε θα αποκαλύψω τι άκουσα και τι ένιωσα να κρύβεται πίσω από τη μελωδικό μέλισμα που ερμήνευσε η σοπράνο Άννα Στυλιανάκη. Θα κρατήσω μυστικό για τον εαυτό μου το πώς εισπράττει ο Οδυσσέας - που εντωμεταξύ έχει εγκαταλείψει τη σκηνή - το Σύμβολο Γυναίκα.

Κομμός: η Κάτια-Οδυσσέας

Βίωσα αυτό το έργο σε μια στιγμή της ζωής μου που βρίσκομαι αντιμέτωπη με τον εαυτό μου. Δεν είναι τυχαίο, (πιστεύω στη συγχρονικότητα), και αυτό με απελευθέρωσε: γιατί θέλει τόλμη να κοιτάξεις κατάματα τον εαυτό σου, όπως θέλει τόλμη να μη γράψεις τίποτα «ωραίο». Ο Μιχάλης, που ως ελεύθερο πνεύμα, παίρνει ρίσκα, όπως έχω νιώσει όποτε (με) διευθύνει, δεν έγραψε τίποτα «ωραίο», και γι αυτό το λόγο πέρα για πέρα αληθινό. Γιατί τελικά η επιστροφή του Οδυσσέα είναι η ουσία της Αλήθειας: η τόλμη να επιστρέφουμε– με όσο πόνο και φόβο κι αν φέρει η διαδικασία - στον Αληθινό μας Εαυτό.

ΥΓ αφιερώνω αυτό το κείμενο, όπως αναφέρει ο συνθέτης "στις ψυχές όλων των βασανισμένων ανθρώπων του χθές, του σήμερα και του αύριο"


Featured Posts
Recent Posts
Archive
Search By Tags
No tags yet.
Follow Us
  • Facebook Basic Square
  • Twitter Basic Square
  • Google+ Basic Square
bottom of page