Το πρώτο σκαλί

Πρόλογος

[..]Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει

νάσαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος.

Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·

τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.

Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο

πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.

Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο

πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι

πολίτης εις των ιδεών την πόλι.

Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι

και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.

Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας

που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.

Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·

τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα

Κ.Π. Καβάφης

Δημήτρης Καβράκος: «Δε σταματάς πουθενά»

Στη μετάβασή μου από την σπουδαστική ζωή στη Νέα Υόρκη προς το πέρασμα στον επαγγελματικό στίβο είχα την ευλογία να συναντήσω τον μεγάλο μας μπάσο Δημήτρη Καβράκο. Θυμάμαι την πρώτη φορά που τραγούδησα για αυτόν σαν να ήταν χθες: είναι μερικοί άνθρωποι που με την παρουσία τους και μόνο «εκμαιεύουν» από μέσα σου το τραγούδι, και η φωνή σου ρέει σαν χρυσό φως.

Το πόσο σημαντικό είναι να σε πιστέψει ένας μεγάλος καλλιτέχνης στο πρώτο σου βήμα είναι προφανές. Το να σε βάλει δίπλα του, δεν είναι μόνο τιμή, αλλά εμπειρία με αξία ανεκτίμητη. Όταν με προσκάλεσε να τραγουδήσω μαζί του σε μια σειρά από ρεσιτάλ που δώσαμε μαζί από το 2009-2011, ένας εσωτερικός μηχανισμός αυτοσυντήρησης δε με άφησε να συνειδητοποιήσω τι ακριβώς συνέβαινε, γιατί σίγουρα θα έχανα το θάρρος μου να τραγουδήσω δίπλα σε ένα τεράστιο καλλιτέχνη που έχει μια πορεία στα κορυφαία θέατρα του κόσμου επί σειρά δεκαετιών.

Κοιτώντας πίσω μου, συνειδητοποιώ το βάθος και τον πλούτο της εμπειρίας του να τραγουδά ένας νέος καλλιτέχνης δίπλα σε ένα έμπειρο επαγγελματία. Η ζωή του καλλιτέχνη απαιτεί την καθημερινή του πρακτική, αλλά μια παράσταση μπορεί να σε εμπλουτίσει όσο δέκα πρόβες. Φανταστείτε λοιπόν τι σημαίνει η συνύπαρξη ενός νέου με ένα άνθρωπο που είναι κορυφαίος στην τέχνη του. Οι πληροφορίες για το τραγούδι που έλαβα επί σκηνής δίπλα στο Δημήτρη Καβράκο είναι ανεξάντλητες. Από το πώς αναπνέει μέχρι το πώς γεμίζει το χώρο με την αύρα του και πώς εκπέμπει όλο αυτό το συναίσθημα και την έκφρασή του μέσα από την καθαρότητα της μουσικής, μεταμορφώνοντας τη φωνή του σε μουσικό όργανο. Και παράλληλα, στην πρόβα -αλλά και στα μαθήματα που ξεκινήσαμε αργότερα- είχα την ευκαιρία να εμπειραθώ τις τεχνικές αυτές με την καθοδήγήση του, εμβαθύνοντας όλο και περισσότερο στον δικό μου ήχο. Πιο πολύ όμως δίπλα του έμαθα να αναγνωρίζω στον εαυτό μου το σθένος του να ανεβαίνει ένας νέος το πρώτο σκαλί, καθώς και να χαίρομαι ότι «είναι μακρύς ο δρόμος».

Μαθαίνοντας από τους νέους

Το Μάιο του 2015 έλαβα μια αναπάντεχη πρόσκληση από το μαέστρο Μιχάλη Οικονόμου να συμμετέχω στο masterclass διεύθυνσης ορχήστρας που δίνει εδώ και τέσσερα χρόνια στο πλαίσιο του ΟΠΑΝΔΑ και της Ορχήστρας του Δήμου Αθηναίων. Μην πάει το μυαλό σας στο πονηρό, όχι δεν ήθελα ξαφνικά να γίνω μαέστρος! Ο Μιχάλης γνωρίζοντας την αγάπη μου για την πρωτοβουλία του να δώσει βήμα σε νέους μαέστρους, ώστε να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους με μια συμφωνική ορχήστρα, μου ζήτησε να τραγουδήσω ως σολίστ κάποιες άριες που θα διηύθυναν οι συμμετέχοντες του masterclass.

Πώς θα μπορούσα διαφορετικά παρά να πω «ναι» με μια ανάσα σε μια τέτοια πρόσκληση που απαντούσε σε δικές μου πολυεπίπεδες αναζητήσεις τη δεδομένη στιγμή: αφενός ήθελα να δω την οπτική γωνία του μαέστρου, πώς νιώθει, τι αντιμετωπίζει, πώς σκέφτεται, για να μπορώ να αποκωδικοποιώ σε μεγαλύτερο βάθος το ρόλο του, όταν βρίσκομαι σε δικές μου συνεργασίες.

Αφετέρου, το να προσφέρεις τη βοήθειά σου σε κάποιον σε ωθεί να αντλήσεις από μέσα σου ακόμα περισσότερες δικές σου δυνάμεις, να αναπτύξεις ακόμα περισσότερο τη δική σου «συναισθηματική παλέτα», να φέρεις στο φως διαφορετικές ποιότητες από το δυναμικό σου.

Αυτό που δεν ήξερα - και που διαπίστωσα όταν πήγα - είναι το πόσο ταλέντο συγκεντρώνουν αυτά τα υπέροχα πλάσματα και πόση αγάπη έχουν για τη μουσική. Δύο από αυτά είναι η Ειρήνη και η Νίκη, που ανέλαβε να διευθύνει την μεγάλη σκηνή και άρια της πρώτης πράξης της Τραβιάτα του Βέρντι.

Μεγαλύτερη χαρά δε μπορούσα να πάρω από τη συνεργασία μου με τη Νίκη. Το τι αποκόμισα από αυτήν την εμπειρία, θα μπορούσε να αποτελεί από μόνο του ένα άρθρο. Για αυτό θα μείνω σε ένα κομβικό σημείο: τη στιγμή πριν ανέβουμε στη σκηνή και η Νίκη με το χαμόγελό της να μου θυμίζει αυτήν την πρωτόγνωρη χαρά, και την σχεδόν στα όρια του ασυνείδητου αίσθηση που δεν καταλαβαίνεις τι πας να κάνεις -αλλά αυτό είναι που σου δίνει τη δύναμη να το κάνεις! Θυμήθηκα την πρώτη φορά που ανέβηκα να τραγουδήσω στη Λυρική Σκηνή το 2000 το ρόλο της Σταχτοπούτας: ελεύθερη και δοσμένη σε αυτο που αγαπώ, μακριά από σκιές, «πρέπει» και περιορισμούς. Για λίγα λεπτά τόλμησα να «απελευθερωθώ» λοιπόν και τραγούδησα: sempre libera –πάντα ελεύθερη.

Η Μουσική Εμπειρία: Συμμετοχικό Ρέκβιεμ Μότσαρτ και η «όσμωση»

Στις δύο αυτές εκ διαμέτρου αντίθετες εμπειρίες στις οποίες συμμετείχα βρίσκει τον πυρήνα του ένας από τους τρεις άξονες του πρότζεκτ μου: να έρθουν μαζί και να αλληλεπιδράσουν νέοι καλλιτέχνες με καταξιωμένους επαγγελματίες. Η ομάδα μέσα από τον εκπαιδευτικό της χαρακτήρα και με κοινή πρόθεση την αγάπη για την μουσική μπορεί να αγκαλιάσει όλους και τα πάντα. Και φυσικά πάνω από όλα το κοινό μας.

Κι έτσι λοιπόν στις 5 Απριλίου συναντηθήκαμε οι καλλιτέχνες που ξεκίνησαμε μαζί πριν από επτά χρόνια τη Συμμετοχική Όπερα. Σε μια ατμόσφαιρα μεταξύ φίλων στο ζεστό αμφιθέατρο του Ιδρύματος Θεοχαράκη η ομάδα μου, οι καταξιωμένοι καλλιτέχνες - η Αγγελική Καθαρίου, ο Αντώνης Κορωναίος, ο Γιώργος Ματθαιακάκης που στήριξαν τη Συμμετοχική Όπερα στο ξεκίνημά της το 2010 - η Χορωδία του Πολυτεχνείου, και οι μαθήτριες του Μιχάλη Οικονόμου και της Αθανασίας Κυριακίδου, όλοι μαζί ενώσαμε τις δυνάμεις μας σε ένα Συμμετοχικό Ρέκβιεμ του Μότσαρτ.

Οι ρόλοι άλλαζαν συνέχεια: πότε το κοινό πρωταγωνιστούσε -και ο αρχιμουσικός μας ως μέλος του κοινού τραγουδούσε μαζί τους, πότε οι σολίστες ερμήνευαν ένα κουαρτέτο από το έργο και διηύθυνε μια νεαρή μαέστρος. Πότε τα μέλη της ομάδας παρουσίαζαν το δρώμενό τους και πότε μέλη από το κοινό γίνονταν κι αυτοί ηθοποιοί και απείγγειλαν κείμενα γραμμένα με αφορμή το Requiem.

Και βεβαίως η κορυφαία στιγμή όταν ο Μιχάλης διηύθυνε το Lacrimosa ενώ όλο το αμφιθέατρο παλλόνταν από τις μαγευτικές μελωδίες του Μότσαρτ.

Επίλογος: Ανεβαίνοντας το πρώτο σκαλί

Παρατηρώντας τις νεαρές μαέστρους να διευθύνουν ένα τόσο απαιτητικό έργο με ροή και φυσικότητα, ανακαλύπτω άλλο ένα χάρισμα του Μιχάλη: τη μεταδοτικότητά του. Και στέλνω μια ευχή σε αυτά τα παιδιά που ανεβαίνουν το πρώτο σκαλί, κάτι που έμαθα από τον Δημήτρη Καβράκο: το εσωτερικό μεγαλείο ενός καλλιτέχνη είναι ακριβώς αυτό που δίνει αυτήν την άλλη διάσταση στη μουσική του. Είθε λοιπόν, Νίκη και Ειρήνη, να σας συντροφεύουν στην πορεία σας η ταπεινότητα, η απλότητα και η γενναιοδωρία του δασκάλου σας, γιατί αυτές οι ποιότητες είναι που αναδεικνύουν ένα μεγάλο μουσικό.

Υστερόγραφο: Το μυστικό

Κλείνω αυτό το άρθρο – και αυτό το Katia Paschou Project - με ένα μυστικό: στην πρώτη-πρώτη συναυλία μας με την Αγγελική, τον Αντώνη και το Γιώργο, στο Ίδρυμα Θεοχαράκη ανάμεσα στους θεατές μας που τραγουδούσαν συμμετοχικά όπερα ήταν και ο Μιχάλης. Και κάπου εκεί άλλος ένας μεγάλος κύκλος ολοκληρώνεται.

Μιχάλη, σε ευχαριστώ.