Alan Turing ο Άγγλος Ήρωας με την Ελληνική Ψυχή
Πρόλογος
Παρακολουθώντας μέσα από το διαδύκτιο και τα κοινωνικά δίκτυα πολλές φορές συζητήσεις φιλοσοφικές, διακρίνω ακόμα και μέσα από την επιφανειακότητα των σχολίων την τάση -που είναι μαζική και χαρακτηρίζει πολλούς τομείς – από τη μια να θέλει η σημερινή μας κοινωνία να αλλάξει τα στεγανά και να σπάσει τις ταμπέλες, από την άλλη όμως συνεχίζει να είναι άθυρμα αυτού του δράματος που βιώνουμε στη Γη, δηλαδή την μάχη της Διττότητας.
Από τη μια «είμαστε Έλληνες» αλλά δεν είμαστε, ή αν είμαστε, θεωρούμαστε «εθνικιστές», έχουμε αξίες κοινές ελληνικές αλλά και δεν έχουμε, ψάχνουμε τις ρίζες μας αλλά πιο πολύ για να τις ξεριζώσουμε.
Για μένα η Ελληνικότητα είναι μια κατάσταση, μια μέθεξη σε μια εμπειρία με την οποία μπορεί να συνδεθεί οποιοσδήποτε ανοικτός και καθαρός άνθρωπος.
Και είναι τόσο βαθιά η πίστη μου σε αυτήν την πεποίθηση που εν τέλει συνάντησα – και συνεργάστηκα – με έναν Έλληνα που δεν ήταν Έλληνας. Ή με έναν Αμερικανό με Ελληνική Ψυχή.
Πάροδος
Αφορμή για τη γνωριμίας με τον Eamonn Farell δεν είναι άλλη από το έργο του Anathema: The Turing Opera που συνδημιούργησε με το συνθέτη William Antoniou.
Ξεκινώντας ακόμα και από τον τίτλο του, «Ανάθεμα», μια δυνατή Αρχαία Ελληνική Λέξη, διαπιστώνει κανείς πώς ο Eamonn είναι προσανατολισμένος να γράψει μια μοντέρνα τραγωδία στα πρότυπα της αρχαίας των Σοφοκλή Αισχύλου και Ευρυπίδη, μα βαθύτατα επηρεασμένοςκυρίως από τον πρώτο, το Σοφοκλή.
Η σχέση του η επαγγελματική με τον William, που είναι Έλληνας μεγαλωμένος στην Αμερική, αλλά και οι 6 μήνες που έζησε στην Ελλάδα, σίγουρα θα πείτε, έπαιξαν ρόλο για να έχει αυτή τη ροπή. Και φυσικά μου μοιάζει ακόμα περισσότερο «μελετημένος», καθώς γράφει έτσι ώστε να ρέουν μέσα από τη γραφή του κάπως σαν αυθόρμητα από μέσα του τα αρχαία ελληνικά σύμβολα. Ναι, έχει μελετήσει σε βάθος αυτά τα έργα, όπως μου ομολόγησε όταν τον γνώρισα, και τρέφει μεγάλη αγάπη για αυτά.
(Νομίζω είμαι λίγο πιο έξυπνη από το να καταλήγω σε αυτά τα προφανή συμπεράσματα, και ξεκινώ να διαβάζω το λιμπρέτο του).
Επεισόδιο: Ήρωες & Σύμβολα
Την Ιστορία του Turing διηγείται η MIRA (Machine Intelligent Reflective Avatar). Θα μπορούσε να είναι και η Μοίρα, κάτι που ο Eamonn δεν είχε καθόλου στο μυαλό του ούτε καν την γνώση αυτής της λέξης, όπως μου είπε.
Ο Turing είναι ένας ήρωας που θυσιάζεται για τον Κόσμο, και ο Κόσμος τον θυσιάζει. Σπάει τους κωδικούς ENIGMA των Γερμανών και κερδίζει για όλον τον Πλανήτη τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Λύνει το αίνιγμα της Σφίγγας αλλά την ίδια στιγμή είναι το Μίασμα της Πόλης, ως ομοφυλόφιλος που θεωρείται «άρρωστος» και καταδικάζεται ως εξιλαστήριο θύμα, για να ανακουφιστεί έτσι μια ολόκληρη κοινωνία, η ίδια κοινωνία που όντας σε κατάσταση λήθης αγνοεί πως για χάρη του ακόμα υπάρχει.
Και με την αυτοχειρία του λυτρώνεται όπως ο Οιδίποδας που τυφλώνεται γιατί έχει αρχίσει να βλέπει σιγά σιγά στον Κόσμο της Συνειδητότητας.
Κωμός
Παράλληλα με την πλοκή διαδραματίζεται και ένα ψυχογράφημα. Οι αρχαίοι τραγωδοί που αργότερα ενέπνευσαν τον Freud και το Jung στα έργα τους αποτυπώνουν καταγραφές για το ταξίδι της Ψυχής, αλλά και το Τραύμα που τους οδηγεί στις πράξεις τους.
Ο Οιδίποδας σκοτώνει τον πατέρα του – όπως ο Δίας τον Κρόνο για να πάρει τη Δύναμή του στα χέρια του – αλλά στη συνέχεια γίνεται αιμομείκτης. Στην πραγματικότητα η αιμομιξία αναφέρεται συμβολικά στην τραυματική σχέση που δεν ξεπερνά ποτέ το Παιδί με την Μητέρα. Η Μητέρα του Turing τα βάζει με τη Μίρα. Ο Οιδίποδας πάει αυτήν τη Μοίρα να την αποφύγει και καταλήγει με μαθηματική ακρίβεια να την εκπληρώνει με το χειρότερο τρόπο: μέσα στην άγνοιά του.
Από την άλλη, ο Turing είναι ένας ιδιοφυής άνθρωπος που λύνει τα «αινίγματα» αλλά δεν έχει γαλουχηθεί στο πώς να εκφράσει τα βαθύτερα συναισθήματά του. Το ίδιο και ο Οιδίποδας ενώ νικά τη Σφίγγα και γίνεται βασιλιάς της Θήβας, δεν έρχεται σε επαφή με τον συναισθηματικό του κόσμο παρά μόνο όταν η ίδια η ζωή τον αναγκάζει και τότε ανακαλύπτει ότι έχει παντρευτεί τη μητέρα του.
Στην ουσία ο Turing έχοντας μείνει στην συναισθηματική ηλικία του παιδιού, είναι παντρεμένος συναισθηματικά με τη Μητέρα του. Χαμένος μέσα στον κόσμο της διάνυας δεν έχει αναπτύξει το Συναίσθημά του και δεν μπορεί να μοιραστεί καμία σχέση. Αν περάσουμε από το θέμα της ομοφυλοφιλίας σε ένα βαθύτερο επίπεδο, θα διαπιστώσουμε ότι το θέμα είναι εν γένει η ανικανότητά του να συνδεθεί συναισθηματικά είτε με τον άντρα είτε με τη γυναίκα.
Είναι σαφές αυτό για μένα γιατί σε κάθε πράξη του λιμπρέτου εμφανίζεται η Ερωτική Σχέση, το Ζευγάρι, ετεροφυλο ή ομόφυλο, και στον Αντίποδα πάντα η Μητέρα. Ο Turing καταδικασμένος μέσα στο Τρίγωνο αυτό βιώνει την πλήρη απομόνωση. Η Μητέρα του τον κρίνει, τον ελέγχει και αποφαζίζει για αυτόν. Και εκείνος τότε είναι ανίκανος να δεχθεί την αγάπη μιας γυναίκας, της Joan Clarke στην περίπτωση. Ή ακόμα και ως ομοφυλόφιλος φέρεται πολύ σκληρά στο σύντροφό του. Κι όταν αποφασίσει να μαλακώσει και να ερωτευτεί, τότε ο Έρωτας τον προδίδει.. Μήπως τελικά ενώ ο Οιδίποδας σκοτώνει τον Πατέρα του, για να βρει τη δύναμή του, η Μητέρα έχει ήδη ευνουχίσει τον Οιδίποδα- Turing?
Ο Turing επιλέγει τον φυσικό Ευνουχισμό ως Ποινή αντί για την Κάθειρξη. Δέχεται τον φυσικό ευνουχισμό που έχει υποστεί ήδη στο πνευματικό του πεδίο. Ο Ευνουχισμός είναι η πλήρης στέρηση του ατόμου από την Σεξουαλική του Δύναμη. Η Μητέρα μπορεί να μην αφήσει ποτέ το παιδί της να μπει στην Δύναμή του ώστε να διατηρεί εσαεί την σχέση Εξάρτησης με αυτήν. Και άρα τελεί μαζί του έναν Πνευματικό Γάμο από τον οποίο δεν μπορεί να σωθεί ποτέ. Κανένας έρωτας ούτε από γυναίκα ούτε απο άντρα δεν μπορεί να σώσει τον Turing από τη συναισθηματική απομόνωση που βιώνει μέσα στο Γάμο αυτό.
Επωδός: Ο Μύθος του Ιωνά
Το δεύτερο μέρος της όπερας κλείνει με ένα χορωδιακό αφιερωμένο στο Μύθο του Ιωνά. Ο Χορός παρακαλεί να ηρεμήσουν οι θάλασσες, ενώ αναφέρεται στον Ιωνά που δεν μπορούσε να αποφύγει τη Μοίρα του.
Τι συμβολίζει ο Ιωνάς και η ιστορία του?
Η ψυχολογία αναφέρεται στο Σύμπλεγμα του Ιωνά, κατά το οποίο το άτομο υποφέρει από το Φόβο της Αποτυχίας αλλά και της Επιτυχίας.
Η Επιτυχία ή η Αποτυχία βιώνεται από το άτομο όχι ως υποκειμένου αλλά σε σχέση με ένα τρίτο άτομο. Για να είμαστε αποτυχημένοι ή επιτυχημένοι χρειαζόμαστε ένα μάρτυρα. Κάθε φορά είναι και κάποιος άλλος: ο έραστής μας, ο διευθυντής μας, ο ανταγωνιστής μας, αλλά επί της ουσίας ο Μάρτυρας είναι ένα καθρέφτισμα ενός και μόνο συμβόλου: της Μητέρας. Το παιδί βιώνει πάντα την αποτυχία ή την επιτυχία ως προς την Αναγνώριση που θα λάβει από τη Μητέρα του, η πρωταρχική πηγή μέσα από την οποία διαμορφώνει τον ψυχισμό του και συνειδητοποιεί την Ύπαρξή του.
Παράλληλα, η επιτυχία, όπως και η αποτυχία εξάλλου, σχετίζονται με τον ναρκισσισμό του υποκειμένου και το πως αυτός έχει δομηθεί. Όσο περισσότερα ναρκισσιστικά τραύματα ή ελλείψεις υπάρχουν τόσο περισσότερο αυτά ξαναζωντανεύουν μπροστά σε κάθε επι-/από-τυχία.
Η μόνη Έκφραση που επιτρέπει η Μητέρα – ειδικά όταν είναι Νάρκισσος - στο παιδί της είναι η Ευφυία του, το Νοητικό του Επίπεδο. Μόνο μέσα από την Ευφυία του ο Turing επιτρέπεται να γιορτάζει την Ύπαρξή του. (Τι ωραίο να έχεις ένα Παιδί Ιδιοφυία....γίνεσαι και συ ιδιοφυία...)
Την ίδια στιγμή όμως ο ίδιος ο Κόσμος που σε αποθεώνει για την Ευφυία σου, σε καταδικάζει για την Ουσία σου. Ο Κόσμος όμως είναι μόνο ο πολυκαθρέφτης του Εσώτερου Κόσμου μας.
Έξοδιο Άσμα
Το ελληνικό πνεύμα είναι μια κατάσταση διαλογιστική. Είναι μια εμπειρία σύνδεσης με το Συλλογικό Νου που λίγοι άνθρωποι έχουν – ή και περισσότεροι σε μικρότερο βαθμό. Είναι μια δυνατότητα που μας χαρίστηκε για να βρούμε τη Θεραπεία μας.
«Eamonn έχεις καταλάβει τι έχεις γράψει», τον ρώτησα.
«Όχι», μου είπε! «Και εγώ όταν άκουσα το έργο που από εσάς είπα, στα αλήθεια εγώ τα έγραψα αυτά?»
Το Υστερόγραφο της Κάτιας
Ο William μου είπε μετά την παράσταση στη Νέα Υόρκη: Σε ευχαριστώ που ήρθες, δε θα έκαναν πολλοί αυτό που έκανες εσύ και ήρθες εδώ για μένα.
William, σε ευχαριστώ που γράφεις αυτή τη Μουσική. Και σ΄ευχαριστώ που μου επιτρέπεις να εισέρχομαι στον Κόσμο της.
Ευλογία για μένα η εμπειρία να τραγουδώ αυτή τη μουσική. Γιατί άραγε? Μα δεν υπάρχουν λόγια για τη Μουσική του William. Ας την αφήσουμε απλά να ηχεί προς το Μέλλον.
----------------------------------------------------------------------------------------
Σημείωση: Η ερμηνεία της Ιστορίας του Alan Turing μια εντελώς προσωπική τοποθέτηση, στο πλαίσιο της εσωτερικής αναζήτησης της γράφουσας ως προς τη Σχέση Μητέρας Νάρκισσου-Παιδιού, που μπορεί κανείς να διαβάσει σε προηγούμενο άρθρο «Η Πριμαντόνα και η Μητέρα Νάρκισσος»
